در سالهای فعالیتم در سندیکای فلزکارومکانیک بارها از من سوال شده که حدود فعالیت سندیکا چیست؟ و تاچه حد درگیر مسایل اجتماعی و سیاسی می شود؟ آیا مواضع فعلی سندیکای کارگران فلزکارومکانیک در عرصه های اجتماعی و اقتصادی، سیاسی، خارج از محدوده کار سندیکایی نیست؟ متاسفانه این سوال بیشتر از طرف کسانی عنوان می شود که نه تنها کار سندیکایی و اصول سندیکایی را نمی دانند بلکه حتا تاریخ جنبش سندیکایی راهم نخوانده اند.از طرفی بسیاری دیگر نیز سندیکاها را تشکلی بی خاصیت ،که از رشد آگاهی طبقاتی کارگران جلوگیری کرده و آنان را از داشتن اُفق دید محروم می کنند،نام برده اند. این دوستان معتقدند که سندیکاها چون در سیاست (البته آنطور که منظورآنان است) دخالت نمی کنند وفقط به مسایل اقتصادی می پردازند، در نتیجه کارگران سندیکایی از آن رشد یافتگی که نیازطبقاتی اشان است و از خصلت طبقاتی خود دور می شوند واز وظیفه اصلی خود که همانا تسخیر ماشین دولتی است در روز موعود پرهیز می کنند.

آیا در واقع چنین است؟ و کارگران در سندیکاها چنین پرورش می یابند؟

همه پیشروان سندیکایی می دانند که سندیکا مدرسه آموزش دایمی کارگران برای نبرد طبقاتی است. کارگران در سندیکا آموزش می بینند که چگونه در گره گاه های روزمره، حقوق خود را بستانند. سندیکا به کارگرانش آموزش می دهد چگونه در گفتگو با کارفرما و دولت همچو یک دیپلمات اهل گفتگو و چانه زنی، اما درخواسته های خود پایدار باقی بمانند. سندیکا به کارگرانش آموزش می دهد فقط از اسلحه اعتصاب استفاده نکنند ، بلکه با تحلیل شرایط پیش رو از همه حربه ها و مهارت ها برای پیروزی ، با کمترین هزینه ها استفاده کنند. سندیکا به کارگرانش آموزش می دهد باهوش و خلاق و منظبط و ورزیده باشند. سندیکا رهبران کارگریی آموزش می دهد و می پروراند که در موقع لزوم پا از حیطه کار سندیکایی فراتر گذاشته و با استفاده از شوراهای کارگری و کمیته اعتصاب مدیریت تولید و امور کارخانه را بدست بگیرد.

سندیکاهای کارگری که با آموزش های سیدمحمد دهگان، رهبربزرگ اتحادیه های کارگری دوره رضاخان، پرورش یافته بودند مبارزه با سانسور، مبارزه با قراردادهای اسارت بار را در دستورکار خود داشتند. «باید به حکومت فهماند که تو نوکر ملت هستی باید موافق خواهش ملت رفتار کنی، تو نمی توانی از آزادی قلم، آزادی مطبوعات و آزادی اجتماعات جلوگیری کنی، زیرا آن حق مشروع ملت است. تونباید بدون رضا و خواهش ملت برخلاف مصالح ملت با اجانب معاهده عقد کنی. زیرا آن حق را ملت بتو نداده است.» (١)

«- تظاهرات ضد انگلیسی در دروازه شمیران که ٥ الی ٦ هزار نفر شرکت کرده بودند. اتحادیه های کارگری با اعتصاب ١٣ ساعته و حتی بسته شدن دکانها و همراهی شاگردان مدرسه امامیه. اتحادیه کارگران پارچه نوشته ای بر سراسر خیابان آویزان کرده بود: اتحادیه ما را برای مخالفت با استبداد انگلیس توانا خواهد ساخت.» (٢)

سندیکاهای کارگری با این آموزش ها در دهه بیست و سی بارها اُفق دید خود در را جهت حفظ منافع ملی، به نمایش گذاشتند و با مخالفت با شرکت استعماری نفت ایران و انگلیس و مبارزه قهرمانانه با آن و برگزاری اعتصاب شکوهمند ٢٣ تیر سال ١٣٢٥ قدم اول را در راه ملی نمودن صنعت نفت ایران برداشتند.

١١/٢/١٣٢٥- «قطعنامه میتینگ شورای متحده محلی اتحادیه کارگران و زحمتکشان شیرگاه:

طرد شوراتسکف، محاکمه وکلای خاﺌن دوره چهاردهم، شروع فوری انتخابات مجلس پانزدهم، تصفیه دستگاه حاکمه از عناصر فاسد، محاکمه قاتلین کارگران بدست ژاندارمری در روزاستقبال نمایندگان آذربایجان در تهران که کشته شدند .» (٣)

١١/٢/١٣٢٥-  در راهپیمایی خوزستان سخنرانان خواستار ٨ ساعت کار، افزایش دستمزد، بهبود وضع مسکن، حقوق روزهای جمعه، تدوین قانون جامع کارشدند.

یک سخنران زن، نفت را مروارید ایران خواند و انگلستان را متهم کرد که برای خوراک سگها بیشتر از مزد کارگران خرج می کند و خلع ید از شرکت ایران و انگلیس را خواستار شد. (٤)

«– کنسول بریتانیا در خرمشهر هشدار داد که در این مراسم سخنگوی زنان نه تنها تقاضای یک قانون کار جامع متشکل از پرداخت برابر برای کار مساوی را مطرح کرده، بلکه خواستار ملی شدن نفت شده است.» (٥)

هرچند با کودتای آمریکایی شاه در ٢٨ مرداد ١٣٣٢ بسیاری از رهبران سندیکاهای کارگری زندانی و کشته شدند اما آموزه های سندیکایی علی امیدها و رضا روستا ها،همچنان راهنمای عمل پیشروان سندیکایی بود. در سالهای پس از کودتا که نفس از کس در نمی آمد و شاه وحشیانه می کشت و می بخشید و ولخرجی می کرد ، باز این سندیکاهای کارگری بودند که چه در مقام مخالفت با انقلاب سفید شاه و ملت و جدایی بحرین از ایران رو در روی دیکتاتور ایستادند. شاه همچون نوکری گوش بفرمان گوشه ای از وطن را به اربابان انگلیسی داد. شاه و ساواک دست آموز آمریکا باور نمی کردند که در جزیره ثبات ، نفس کشی باقی مانده باشد.

« درگردهمایی ورزشگاه امجدیه به تاریخ ٢٧/٥/١٣٤٢ که مستقیم از رادیو پخش می شد،حسین سمنانی ضمن بازگویی تاریخ و فشار ظالمانه مالکان به دهقانان و حمایت حکومت های جابر از فئودالها و شرح تاریخچه ای از مبارزه و مقاومت دهقانان علیه مالکان و فئودالها و تعدی و تجاوز حکومت هاعلیه طبقه زحمتکش و دهقانان و کارگران ، که افشای ضمنی رژیم شاه بود…» (٦)

پس از آنکه شاه ، نخست در مصاحبه‌ای با روزنامه گاردين چاپ لندن در شهريور ١٣٤٥ و سپس در سفری به هند در ديماه ١٣٤٧ در دهلی ‌نو اعلام کرد مایل به جدایی بحرین از ایران است، در جلسه فوق‌العاده مجلس در روز ٢٤ ارديبهشت ١٣٤٩ (با ١٩٩ رأی موافق و ٤ رأی مخالف) جدایی بحرین از ایران را تصويب كردند. مضحك آن است « به جز سندیکای کارگران کفاش و مرحوم داریوش فروهر هیچ کسی در ایران به این «وطن‌فروشی» واکنشی از خود نشان نداد. سندیکای کارگران کفاش با صدور اعلامیه ای به این نقض حاکمیت ملی و گردن نهادن به بیگانگان اعتراض کردند. حسین سمنانی نویسنده اعلامیه و عضو هیات مدیره سندیکای کارگران کفاش و عباس سرابی دبیر سندیکای کارگران کفاش به ساواک فرا خوانده شدند و از طرف دیگر داريوش فروهر را نيز بدون محاكمه به زندان انداختند.» (٧)

در سال ١٣٥٦ با شروع حرکت های اعتراضی، شکوهمندترین عرصه مبارزات سندیکاهای کارگری در ایران با بستن شیرهای نفت رقم خورد. یداله خسروشاهی کارگر دلاور و رهبر بزرگ اعتصابات کارگری نفت در مصاحبه ای با روزنامه تایم ٤/١٠/١٣٥٧ درپاسخ به پرسش خبرنگار روزنامه تایم که می پرسید :«چه زمانی صادرات نفت شروع خواهد شد. پاسخ داد: زمانی که شاه و ژنرال هایش را صادر کرده باشیم.» (٨)

جنبش سندیکایی پیش از انقلاب بارها کارگرانش را در راه آرمان های جنبش مردمی و آزادیخواهی همچون اسکندر صادقی نژاد کارگر میل کنگ تراش و عضو هیات مدیره سندیکای کارگران فلزکارومکانیک و جلیل انفرادی کارگر کارخانه پارس آمریکا و عضوهیات مدیره سندیکای کارگران فلزکارومکانیک، محمدچوپانزاده عضو سندیکای کارگران ساختمانی، را فدایی راه خلق کرده بود. در روزهای انقلاب نیز جنبش سندیکایی از هدیه کردن فرزندان پیشروش به جنبش آزادیخواهی دریغ نکرد و با نثار خون محمد جانجانیان عضوهیات مدیره سندیکای کارگران بافنده سوزنی و ناصرگارسچی بازرس سندیکای کارگران فلزکارمکانیک نشان داد که سندیکای واقعی کارگری چه رزمندگانی را پرورش می دهد.

شاید تصمیمات و موضع گیری های سندیکای کارگران بنا را نمونه ای از پویایی جنبش سندیکایی دانست.

هیات مدیره سندیکای کارگران بنا، با شروع حرکت های اعتراضی مردم در سال ١٣٥٦ تصمیم گرفت به طور فعال در این حرکت اعتراضی شرکت نماید. استاد معمار، حیدر صالحی دبیر سندیکای مستقل کارگران بنایان تهران و حومه – استاد معمار، مقدم رییس هیات مدیره – کارگر سیمانکار،نبی معروفی مسوول کمیسیون مالی و مسوول عضو گیری، استاد معمار،  والی اله مظاهری- استاد معمار، حسین رحیمی و کارگر بنا، بخشعلی هاشمی از فعالان سندیکای بنا، این تصمیم را به بدنه سندیکا منتقل کردند . هر چه حرکت های اعتراضی مردم تندتر می شد ، سندیکا نیز با آن همراهی بیشتری نشان می داد. سندیکا برای سرنگونی رژیم دیکتاتوری شاه خیلی تلاش می کرد. واقعا در سال ٥٧ شعار مرگ بر شاه شعار سندیکا شده بود. اعضای سندیکا در تمام راه پیمایی ها شرکت فعال داشته و این با تصمیم جمعی هیات مدیره سندیکا بود. با آمدن روزهای توفانی انقلاب هیات مدیره و اعضای فعال و در یک کلام تمام کارگران سندیکای بنایان تهران و حومه بطور جمعی تصمیم گرفتند در انقلاب شرکت موثر داشته باشند. در این زمان کلیه کارگران فعال و استادکاران ماهر که در دهه چهل به مقاطعه کاری های کوچک روی آورده بودند، نیز به گرد سندیکای خود جمع شده و هر روز بر تعداد کارگران بنا در سندیکا افزوده می شد. در آخرین جلسات هیات مدیره در قبل از انقلاب بحث و تصمیم نهایی درباره انقلاب و پیشبرد آن مطرح بود، از جمله شرکت در همه حرکت های اعتراضی- زنده کردن جنبش های صنوف و هم زمان کمک به پخش اطلاعیه هایی سندیکای نقاش و بتون ریز و سندیکای شرکت های ساختمانی. همچنین دیگر سندیکاها نیز همراهی نشان داده آنها نیز اطلاعیه هایی در جهت تایید انقلاب و راهپیمایی ها صادر می کردند از جمله سندیکای کارکنان سینماها و سندیکای کارگران کوره پز خانه ها ،جمعی از کارگران کفاش و بافنده سوزنی و خیاط و فلزکارومکانیک، بودند. این حرکت ها از پاییز ٥٧ شروع به رشد و هم نوایی با انقلاب کرد. کارگران فعالی که ٢٨ مرداد ٣٢ را تجربه کرده بودند دیگر نمی خواستند ٢٨ مرداد دیگری تکرار شود، به همین دلیل در هیات مدیره سندیکاهای خود، آمادگی های لازم برای حادتر شدن اوضاع و امکان بروز هر اتفاقی را پیش بینی  و سازماندهی کرده بودند.

در روزهای توفانی ٢١ و ٢٢ و ٢٣ بهمن این سازماندهی نتایج خود را نشان داد. اعضای هیات مدیره و اعضای فعال سندیکای بنایان که در گروه های مختلف از طرف سندیکا سازماندهی شده بودند در روزهای انقلاب با آمادگی بهتری در انقلاب شرکت کردند و به دستور سندیکای بنا ٣ روز در خیابان های تهران به مبارزه نهایی با رژیم کودتا برخاستند. کارگر سیمانکار، شعبان اکبری و تعدادی از اعضای سندیکا در تسخیر مسلسل سازی خیابان ژاله شرکت فعال داشتند. کارگر سیمانکار، رحمان محمد نژاد و تعدادی از اعضای سندیکا در درگیری های نیروی هوایی خیابان ژاله. کارگر بنا،  مسن آبادی در نظام آباد به سنگربندی وسازماندهی مردم مشغول بود. معمار، مختار واحدی با همراهی مردم در تسخیر کلانتری نارمک می رزمید. معمار، ولی اله مظاهری درتسخیر کلانتری نازی آباد با سازماندهی مردم تلاش می کرد. معمارحسین رحیمی و فرزندانش، معمار حیدر صالحی و برادرزاده هایش و کارگر سیمانکار، ابوالفضل معروفی در تسخیر شهربانی مرکز و کلانتری ١١ و درگیری های سلطنت آباد تلاش بی اندازه ای از خود نشان دادند. در تسخیر پادگان جی، استاد سیمانکار، نبی معروفی و معمار مقدم، در خط اول مبارزه حضور فعالی داشتند. قبل از درگیری ، خیابان جی را سنگربندی کرده که نبی معروفی مسوول حفاری و سنگربندی بود. با کمک مردم وسط بلوار خیابان جی را کنده دور تا دور کسیه گونی پر از خاک چیده و تحویل انقلابیون مسلح می دادند. سنگرها یکی پس از دیگری آماده می شد و هجوم به پادگان هر زمان بیشتر می شد تا این که پادگان جی خلع سلاح و به دست مردم افتاد. در این درگیری ها ٢ نفر از اعضای سندیکا به نام های کارگر گچ کارعلی اکبر،کارگر سفال کار، هاشم زخمی شدند. نبی معروفی که هم مسوول پخش آذوقه در بین انقلابیون بود، در روز ٢٢ بهمن از چهار راه لشگر تا میدان پاستور را نیز در حفاظت کامل قرار داده به طوریکه به جز انقلابیون مسلح که به کمک مردم می شتافتند، اجازه هیچگونه ترددی را نمی داد.» (٩)

اینها تنها گوشه ای از مبارزات سندیکاهای کارگری در جهت حفظ منافع ملی و کارگری است که ثبت و ضبط شده است وگرنه چه بسیار حماسه هایی که در تبریز، آبادان، اصفهان، مشهد و خوزستان اتفاق افتاد و قهرمانان گمنام جنبش سندیکایی پیشگام آن بودند.

١)  روزنامه حقیقت ٨/٢/١٣٠١

٢) اتحادیه های کارگری و قانون کار در ایران    ویلیم فلور

٣)  اسنادی از اتحادیه های کارگری        به کوشش محمودطاهرزاده

4)  ایران بین دو انقلاب    آبراهامیان

٥)  تاریخ مدرن ایران      ابراهامیان

٦)  تاریخ شفاهی در گفتگو با فعالان سندیکایی

٧)   تاریخ شفاهی در گفتگو با فعالان سندیکایی

٨)   روزنامه کیهان

٩)  تاریخچه سندیکای کارگران بنایان تهران وحومه 

مازیارگیلانی نژاد ١٢/١٠/١٣٩٢